Kort, bondig en toch altijd méér dan wat ‘popcorn voor de geest’. Dat is het opzet van In Beeld Gebracht. In dit format wordt telkens aan een andere opleider of supervisor van de Belgische Vereniging voor Relatie- en Gezinstherapie en Systeemcounseling gevraagd om een beeldfragment te kiezen. De antwoorden op een korte reeks terugkerende vragen geven samen met het fragment vorm aan reflecties die boeien, prikkelen of ontroeren.

In deze twaalfde aflevering kiest Kim De Corte een fragment uit de film ‘Lost in Translation’. Ze is klinisch psycholoog (phd) en systeemtherapeut, is als expert psycholoog verbonden aan het UZ Gent en is opleidingscoördinator van de UGent-opleiding Permanente vorming Partnerrelatie-, gezins- en systeempsychotherapie.

Wat is de context van het fragment? 

De film ‘Lost in Translation’ (2003) gaat over Bob en Charlotte, twee Amerikanen die beiden in het immense en chaotische Tokyo verblijven waar ze noch de taal spreken noch de Japanse cultuur begrijpen. Bob is een filmster op zijn retour, die in de stad is voor de opname van een reclamespot. Hij is getrouwd en heeft kinderen, maar is alleen afgereisd naar Tokyo. De pas afgestudeerde en jonge Charlotte sukkelt achter haar man aan, een aan zijn werk verslaafde fotograaf.

Eenzaamheid is een thema dat hun beider leven heel erg kleurt. Bob en Charlotte komen elkaar ‘s nachts tegen in de bar van het hotel waar ze verblijven en raken aan de praat.

Beide personages voelen zich op dat moment verloren, alleen of vervreemd van de mensen die ze liefhebben en van hun omgeving, terwijl ze wel omringd worden door (veel) mensen. De culturele barrières in Tokyo helpen hierbij natuurlijk niet, en deze gaan verder dan enkel het niet begrijpen van de taal.

In deze scène brengt Bob Charlotte naar de spoedgevallendienst van een ziekenhuis in Tokyo omdat ze haar voet bezeerde. Ook tijdens dit ziekenhuisbezoek vormen de taal, de andere gewoontes en culturele verschillen belemmeringen in het begrijpen of contact maken met de ander. Toch doen Bob en Charlotte beiden pogingen om deze barrières te overbruggen, elk op hun manier.

Wat maakt dat je dit gekozen hebt? 

Er zijn zoveel mooie films, series of boeken waar ik ‘rijker’ van word als persoon en therapeut. Ik vond het dan ook geen gemakkelijke opdracht om één fragment te kiezen. Ik merkte dat ik vooral veel aandacht had voor films die de thema’s vervreemding – van jezelf en/of van anderen, en minder gekende waarden en normen of het anders-zijn binnen een bepaalde context omvatten.

Ik vind het steeds boeiend om een andere cultuur, religie of tradities te leren kennen; dat kan ‘van-binnen-uit’ (vb. reizen, films…) of door in gesprek te gaan. In Lost In Translation zijn beide personages qua karakter, leeftijd of gezinscontext erg verschillend, maar toch vinden ze elkaar. Tijdens dit fragment zoeken ze, elk op hun manier, opnieuw naar verbinding met anderen en elkaar en doen dit door een ‘kleurrijke trukendoos’ boven te halen: humor, non-verbale communicatie, mimicry, aanwezigheid, aandachtig luisteren, een uitnodigende houding, acceptatie… De ontvankelijkheid van beide personages voor het verhaal van de ander omvat een enorme verwondering en schoonheid.

Hoe is dit fragment voor jou verbonden aan de systeemtheorie of de systeemtherapie?  

Kennismaken met een ‘anders-denken’ verrijkt mijn denk- en wereldbeeld en opent de mogelijkheid om met nieuwsgierigheid te kunnen luisteren naar anderen. Nieuwe culturen, religies, boeken of films, evenals gesprekken met cliëntsystemen geven mij telkens deze input. Dat doet dit fragment ook.

Culturen, religies, wetten, grenzen of geloofsovertuigingen: het zijn allen collectieve, sociale en culturele constructen. Zonder deze collectieve constructen valt de gemeenschappelijkheid of ‘het gevoel van erbij te horen’ weg. Dit kan veroorzaakt worden door bepaalde levensgebeurtenissen, confrontatie met ziektes of problematieken, relationele kwetsuren of ontheemding.

Net als de twee hoofdpersonages zich hier verloren, alleen of vervreemd voelen, is dit ook bij de cliëntsystemen die we ontvangen in onze therapieruimte. Zij voelen zich ook – op dat specifieke moment in hun leven – dwalend, eenzaam, anders, ‘niet-normaal’ of gedisconnecteerd binnen hun leefwereld.

Dit fragment representeert voor mij een aantal bouwstenen van een authentieke systeemtherapeutische relatie, namelijk (opr)echtheid, humor, gelijkwaardigheid en autonomie. In de rest van de film worden deze ‘stenen’ ook mooi geïllustreerd in de contactmomenten tussen beide hoofdpersonages, waardoor ze beiden uiteindelijk tot een geloof in nieuwe levensmogelijkheden komen.

Hoe inspireert het je in je praktijk als opleider of als therapeut? 

Ieder contact met een nieuw cliëntsysteem behelst voor mij een zoektocht naar hun cultuur en eigenheid. De zoektocht naar hoe ik tot een menselijke connectie met hen kan komen in het hier-en-nu, is telkens een uitdaging en maakt systemisch werken zo boeiend.

Elkaars (moeder)taal spreken is niet afdoende om tot deze menselijke en therapeutische connectie te komen. Ik tracht om telkens een gezonde nieuwsgierigheid, aanwezigheid, openheid, geduld en niet-te-snel willen begrijpen aan de dag te leggen. Ik moet ook soms ‘mijn trukendoos’ boven halen, maar eentje die ook – net als bij Bob en Charlotte – gekleurd wordt door authenticiteit en respect voor de ander.

Naast ruimte geven aan ‘importantie’ en het samen (ver)dragen van de lasten, zijn ook de inzet van humor – duidelijk Bobs troef in de film – en speelsheid waardevolle interventies, wanneer deze een goede timing en interculturele sensitiviteit kennen. Wanneer ik dat inzet in mijn therapie, merk ik dat deze soms wat meer mentale ruimte, sprankels hoop en/of lichtheid kunnen brengen, als contragewicht voor de zwaarte.

Deze verschillende perspectieven en betekenissen in een gesprek met een cliëntsysteem helder krijgen en ‘laten circuleren’ kan iets nieuws, meer zicht op veranderwensen of verbinding creëren. Mensen laten zoeken naar eigen antwoorden en autonome keuzes is een proces dat ik graag ondersteun. Dat zie ik Bob zo mooi doen in het gesprek in de wachtzaal.

Wie wil je graag dat het volgende fragment kiest? 

Ik geef heel graag de ‘denkbeeldige stok door’ aan mijn collega Ilse Penne. Benieuwd wat zij uit haar hoed zal toveren.