Koken onderscheidt ons van dieren. De definitie van een mens kan dan kort worden samengevat: de mens is ‘een kokend dier’ (Boswell & Johnson 1775/1785, geciteerd in Kaufmann). Of je het nu met deze definiëring eens bent of niet, het feit dat mensen met hun kookactiviteiten tussen alle levende wezens alleen staan, is de moeite van een onderzoek waard. In ieder geval inspireerde het Kaufman om via diepte interviews de betekenis van koken te exploreren.

Kaufmann geeft een genuanceerd zicht op de rol van koken en eten doorheen de transities die gezinnen ondergaan

In dit vlot geschreven boek proef je van het sensuele genot en de geprojecteerde dromen, maar ook van de ambivalenties en teleurstellingen die het koken met zich meebrengt. Koken smeedt relaties en maakt families. Een maaltijd versterkt (beginnend) partnerschap en institutionaliseert familieconversaties. De kok (bijna altijd een vrouw) kookt uit liefde. Zij is sensitief voor de sfeer. De geuren,het licht, de presentatie en de wijze van tafelschikking doen er toe. De maaltijd is de waardevolle kans om de droom van een perfecte familie te realiseren: De familie is samen, warm en communicatief.

En het is net in met deze hoge verwachtingen dat de teleurstelling om de hoek ligt. Conversaties vlotten niet altijd, niet iedereen is in de juiste stemming, vindt het eten even lekker of gedraagt zich zoals het zou moeten. Kinderen willen liever een snack,de televisie of computer lonkt. In dit delicate evenwicht tussen droom en realiteit worden tijdens een maaltijd familierelaties en tradities gesmeed. Kaufmann geeft een genuanceerd zicht op de rol van koken en eten doorheen de transities die gezinnen ondergaan: het begin van een partnerrelatie, het krijgen van kinderen, tot aan de tijd dat kinderen uit huis gaan, zelf beginnen te experimenteren met koken en ouders die weer vooral partners worden. De geïnterviewde mannen en vrouwen tonen hoe verschillend die trajecten kunnen zijn. Maar hun verhalen wijzen alle op een onderliggend permanent spanningveld, namelijk die tussen autonomie en verbondenheid.

De maaltijd brengt mensen samen,maar verplicht ook. En dat geldt niet alleen voor de eters,maar zeker ook voor de kok. Zo zal ‘de chef’ zoals Kaufmann haar terecht noemt, proberen een evenwicht te vinden tussen enerzijds niet teveel tijd spenderen aan koken en anderzijds haar verlangen om te koken uit liefde. Ze zal proberen te balanceren tussen koken als zelfrealisatie oftewel koken als passie en haar vele andere bezigheden. En zoals Kaufmann overtuigend laat zien blijken liefde en frustratie nauw samen te hangen en is een evenwicht nooit bereikt.

Dit boek is een must read voor degenen die geïnteresseerd zijn in de microsociologie van familierelaties en de manier waarop door het koken,de liefde haar concrete werk doet met alle plezier en alle angels van dien.

Ellen Reijmers is algemeen directeur en systeemtheoretisch psychotherapeut bij Interactie-Academie

Jean-Claude Kaufmann (2010). The meaning of cooking. Malden (MA): Polity Press. pp.279