Aan het ideaal dat je als systeemtheoretisch geschoolde therapeut onbevooroordeeld en nieuwsgierig mensen ontmoet leek me weinig risico’s vast te zitten. Dat leek me gewoon vanzelfsprekend! Ik vertrek immers vanuit een basisattitude waarbij ik open en nieuwsgierig de leefwereld van de cliënt verken. Zo doende ervaart de cliënt ruimte voor zijn verhaal, begrip en erkenning voor zijn ervaring en daarmee ontstaat er een klik, of op zijn minst een samenwerking.
Onlangs trad ik wederom een cliënt op die wijze tegemoet en ik verkende op mijn gebruikelijke open en onbevooroordeelde wijze het thema ‘transgender’. Maar … mijn cliënt werd boos. Het vlotte, lichtvoetige, nieuwsgierige bevragen bevreemde hem. Hij merkte op dat binnen onze therapie iets gebeurde dat haaks stond op de voor hem ernstige, zwaarwichtige en veroordelende realiteit in de wereld buiten de therapiekamer.
Nu kan ik natuurlijk nadenken over hoe ik mijn manier van verkennen methodisch verder kan aanscherpen of verbeteren. Wat me hier echter meer boeit, is het volgende: dat je als therapeut ergens voor kan staan vanuit een zekere overtuiging, kennis en ethiek en daarmee onbevooroordeeld wil spreken is simpelweg géén garantie voor een goed gesprek.
Via zijn feedback besefte ik dat ik mijn onbevooroordeeld spreken niet ‘klakkeloos’ moet herhalen in elk nieuw gesprek. Ik spreek immers elke keer met andere mensen in andere contexten rond andere onderwerpen waardoor ik telkens weer andere effecten genereer. Deze ervaring leert me dat de betekenis van een basishouding zich maar toont in mijn dagdagelijkse contacten met mijn cliënten en voortkomt uit een complex web aan beïnvloedingen. En het leert me dat ik als therapeut niet blind kan en mag zijn voor het onbedoelde.
Mijn voornemen om nieuwsgierig en onbevooroordeeld te verkennen blijft onveranderd. Het is alleen geen verhaal van goed doen of kwaad doen, maar een verhaal van zoeken en afwegen in vele richtingen. Ik gooi mijn basisattitude dus zeker niet zomaar weg, maar naast mijn open en nieuwsgierige basisattitude, ga ik nu ook onbevooroordeeld mijn effecten verkennen.
_______
Anke Van de Velde is orthopedagoog en systeemtheoretisch psychotherapeut i.o.
Beste Anke, dat doet me denken aan het onderscheid dat men kan maken tussen ‘nieuwsgierig zijn naar feiten’ (wat is er gebeurd?) en ‘nieuwsgierig zijn naar betekenissen’ (wat betekent het voor jou dat dit gebeurd is?). Het tweede lijkt meer kans te geven om als belangstelling ervaren te worden.
Waar we ook nieuwsgierig naar kunnen blijven is naar hoe de cliënt betekenis verleent aan ons en aan onze interventies.
Onze eigen taal werkt overigens ook als instructie: waartoe zet het woord ‘exploreren’ je aan? Of het woord ‘onbevooroordeeld’? (En geloof je dat nu echt zelf, dat je ‘onbevooroordeeld’ bent? In dit verband interessant om er Gadamer op na te slaan, die zal zeggen dat we altijd al bevooroordeeld zijn — geen oordeel zonder voor-oordeel –, en het wellicht goed is om dat te beseffen.)
Veel succes!