Kort, bondig en toch altijd méér dan wat ‘popcorn voor de geest’. Dat is het opzet van In Beeld Gebracht. In dit format wordt telkens aan een andere opleider of supervisor van de Belgische Vereniging voor Relatie – en Gezinstherapie en Systeemcounseling gevraagd om een beeldfragment te kiezen. De antwoorden op een korte reeks terugkerende vragen geven samen met het fragment vorm aan reflecties die boeien, prikkelen of ontroeren.

In deze 20e aflevering is het de beurt aan Paul Heyndrickx. Hij is contextueel-systemisch therapeut en counselor, opleider en supervisor.

Wat is de context van het fragment? 

Ik koos voor de openingssequentie van ‘A Separation (Jodâyi-e Nâder az Simin)’, de prijzenwinnende film van Asghar Farhadi. Nâder en Simin hebben het plan opgevat om samen met hun dochter Termeh (11) Teheran te verlaten en naar het buitenland te verhuizen. Wanneer dit moment nadert besluit Nâder op zijn belofte terug te komen. Hij wil voor zijn vader zorgen die lijdt aan de ziekte van Alzheimer.

Simin stapt naar de rechter om de scheiding aan te vragen en de toestemming te krijgen Termeh mee te nemen naar het buitenland. In de openingsscene zitten Simin en Nâder voor de rechter. We zitten dus meteen midden in het conflict.

Wat maakt dat je dit gekozen hebt? 

Deze film won niet voor niks de Oscar voor beste niet Engelstalige film. Er is vooreerst de bijzondere vorm van dit fragment. De kijker zit in de positie van de rechter. Beide partijen pleiten voor hun standpunt en bekritiseren het standpunt van de ander. Zo herkenbaar. Zo menselijk.

Ik gebruik dit fragment vaak in opleiding en in presentaties. Telkens word ik opnieuw geraakt door het moment waarop Simin zegt dat Nâders vader niet eens meer weet dat deze zijn zoon is. “Maar ik weet dat hij mijn vader is!”, replikeert Nâder. Verder ontvouwt zich in dit fragment het drama: Termeh komt in de gespleten loyaliteit tussen haar moeder en vader te zitten.

In hun pleidooi hebben beide antagonisten het over zorg, deze voor de vorige en deze voor de volgende generatie. Maar welke is nu de goede zorg?

Hoe is dit fragment voor jou verbonden aan de systeemtheorie of de systeemtherapie? 

In dit fragment passeren verschillende contextuele begrippen de revue: loyaliteitsconflict, gespleten loyaliteit, passende zorg, gerechtigde aanspraak, …. We hebben echter geen theorie nodig om te zien hoe mensen gedreven worden door de zorg voor de mensen met wie zij door het leven verbonden zijn. En dat er over zorg niet altijd éénduidige standpunten zijn.

Het fragment gaat meteen ook transgenerationeel. Dit gaat niet alleen over deze twee mensen maar ook over hoe zij verbonden zijn met en zorgen voor de vorige en de volgende generatie.

Deze scène vertelt ook iets over vaders. In de psychosociale hulpverlening werken we zeer vaak met éénoudergezinnen, meestal moeder en kinderen. ‘Vader is niet in beeld’, of ‘Vader is niet geïnteresseerd’, lees of hoor ik dan. Op het genogram hangt hij er zo wat aan. Vaders zijn wèl geïnteresseerd, is mijn ervaring. Maar vaak weten zij echt niet meer wat ze moeten doen om toch als een goede vader (h)erkend te worden.

Hoe inspireert het je in je praktijk als opleider of als therapeut? 

Het is mijn ervaring dat prijsbeesten in de kunst, zoals sommige romans of deze film, in de openingssequentie de kijker meteen weten te raken in deze diepmenselijke thema’s. Wie zijn we voor elkaar en hoe zorgen we voor elkaar? Relationele ethiek, de vraag naar passende zorg, is een sterke motivator. De contextueel counselor of therapeut speelt in op deze sterke motiverende krachten.

Anders dan de rechter in het fragment zal de contextueel therapeut of counselor beurtelings achter de stoelen staan van allen die door de therapie worden beïnvloed. Dit noemen we meerzijdige partijdigheid. Op die manier ondersteunt de therapeut het proces van dialoog. Vanuit ethisch standpunt heb je bijzondere aandacht voor de meest kwetsbare of meest gekwetste: dochter Termeh, of de aan Alzheimer lijdende oude man. Alleen al het gesprek over wie het meest wordt gekwetst door de situatie doet dialoog ontstaan. De uitkomst is in handen van de betrokken personen.

Wanneer mensen worden gedreven door zorg zijn ze soms blind voor effecten op andere partijen. Hier passen mildheid en begrip. De therapeut oordeelt niet maar ondersteunt het proces van zelfvalidatie in de relaties.

Wie wil je graag dat het volgende fragment kiest? 

Ik ben benieuwd naar de keuze van Kristien Schoevaerts.