Ik ben Leen Goolaerts, klinisch psycholoog en over enkele maanden erkend systeemtheoretisch psychotherapeut. Na jarenlang de beslotenheid en veiligheid van een ziekenhuisomgeving te ervaren, was ik eraan toe mezelf meer uit te dagen en mijn therapeutisch blikveld te verruimen: ik maakte de overstap naar een nieuwe werkplek. In een naburige huisartsenpraktijk ging ik aan de slag als zelfstandig psycholoog-psychotherapeut. De vierjarige opleiding en nieuwe professionele wending zet in beweging, inspireert en puzzelt. In deze reeks neem ik jullie mee in mijn ervaringen en zoektocht in mijn werken met cliënten binnen een specifiek kader; een zelfstandige praktijk. Ik belicht knooppunten in praktijkvoering, maar ook inhoudelijke vraagstukken tegen de achtergrond van het systemisch denkkader komen aan bod.

Deze bijdrage gaat over de eerste stap binnen een mogelijke samenwerking met cliënten: het eerste contact en aanmelding. De opstart van een zelfstandig praktijk dompelt je onder in een nieuwe wereld: het ondernemerschap. Ik nam een boekhouder onder de arm, richtte mijn gespreksruimte in, er werd getimmerd aan een website en ik liet van me horen in de regionale netwerken.

Een match tussen vraag en aanbod blijkt niet altijd vanzelfsprekend. De eigenheid van een zelfstandig praktijk daagt hierin uit: het ruime bereik van (eerstelijns)zorg binnen een ambulant kader; de directe aanmelding (waarbij een ‘poortwachter’ niet voorhanden is) alsook het belang en gewicht van een (eerste) contact.

Ter illustratie een verzoek tot gesprek dat eerstdaags na mijn opstart in mijn mailbox belandde. Deze (mogelijk nieuwe) cliënt contacteerde me per mail voor een verkennend gesprek. In het bericht beschreef zij ook haar jarenlange vruchteloze zoektocht naar gepaste hulp. Ik besloot niet meteen per mail te antwoorden, een telefoontje leek me meer gepast om haar verhaal en hulpvraag gericht te verhelderen. Ik stelde mezelf voor en zij deed kort haar verhaal. Zij vervolgde met de boodschap dat ze graag eerlijk met me wilde zijn. Eerlijkheid duurt het langst, bedacht ik zo, dus ‘laat maar komen’.

Ze zei dat ze me lelijk en onaantrekkelijk vond; de foto op de website liet er geen twijfel over bestaan…

Een rake boodschap die ik niet meteen zag aankomen. Nu ja, ‘over smaken, geuren en kleuren valt niet te discussiëren’, speelde zich als een riedeltje af in mijn hoofd. Toch kon ik het niet meteen van me afschudden: het voelde als een aanfluiting, een oordeel zonder context, een gevoel van onrechtvaardigheid en strijdvaardigheid ‘popte bij me op’. Ik probeerde mijn innerlijke dialoog niet de bovenhand te laten nemen (professionalisme boven!) en trachtte me te oriënteren op de formele, zakelijke aspecten van het gesprek.

Zodoende polste ik, zij het met een iets minder toonvaste stem, of ze alsnog een afspraak wenste. Ze stemde in omdat mijn stemkleur haar wel beviel en ik ‘zinnige dingen’ had aangebracht tijdens het telefoongesprek.

Ik besloot met de boodschap dat een eerste aanblik dus niet allesbepalend hoeft te zijn…

Een therapeutische interventie om alvast te verbreden en te differentiëren. Geen idee of mijn tussenkomst het gewenste effect bij haar sorteerde, maar mij hielp het alvast. Mijn onrechtvaardigheidsgevoel werd wat getemperd.

Toen ik achteraf hierover sprak met een collega-huisarts binnen de groepspraktijk, stelde die pertinent dat dergelijke cliënten bij haar geen kans maken. Duidelijke begrenzing bij aanvang in een therapeutische relatie zijn een teken van zelfzorg en respect, ging ze verder.

Knap dat ze dit zo helder heeft, dacht ik bij mezelf; haar stelligheid wordt misschien mede beïnvloed door het concept hiërarchie in de arts-patiëntrelatie. Ik hoor hierin ook echo’s van een dominant sociaal discours waarin autonomie en (wederzijds) respect voorop staan. Doorheen de dag bleef het me puzzelen.

Welke gronden roep je in om, al dan niet, in een ontmoeting te stappen?

Sommige hiervan zijn me helder: wanneer veiligheid in het gedrang komt bijvoorbeeld of wanneer vraag en aanbod niet matchen. Maar wat met pakweg ongeremd gedrag, weinig gangbare ideeën, fnuikende dynamieken, psychopathologie?

Aan de keukentafel die avond kwam de discussie hierrond opnieuw op gang. Manlief wist zich mee geraakt en vond het uitermate onbeleefd. De zorgzame partner sprak: ‘je moet jezelf beschermen en je niet laten gebruiken’. Hij beschreef het ook als een provocatieve daad, deze dame wist dat dergelijke boodschappen kwetsend kunnen zijn. Iets om je handen vanaf te houden: per definitie uitputtend en verlieslatend, letterlijk en figuurlijk.

Deugddoend dat hij me erkende in mijn last en terzelfdertijd deed het me wederom twijfelen over de contouren van de therapeutische relatie. Wie zijn we voor elkaar? Waartoe en waarom spreken met welk doel en op welke manier?

Het is net zo voor de impact van de werkcontext: ambulante zorg als zelfstandig therapeut… Het vraagt een voortdurend afstemmen en positioneren, niet enkel met cliënten maar ook met de wereld rondom. Op dergelijke momenten merk ik dat ik de contouren van organisatie best mis. Als zelfstandige is het best een ‘eenzaam’ proces, particulier gekleurd en naar eigen goeddunken.

Nieuwsgierig naar het verdere verloop? Finaal loste de queeste zichzelf op; een effectieve ontmoeting is er tot op vandaag niet van gekomen; cliënte annuleerde het gesprek enkele dagen later.

_____

Leen Goolaerts is klinisch psycholoog en beginnend zelfstandig systeemtheoretisch psychotherapeut.