Strategie kan nooit op tegen cultuur

Enkele maanden geleden kocht ik het boek “Reinventing organizations” van Frederic Laloux. Blijkbaar is Frederic Laluox hot in managementland, zeker na zijn lezing die te volgen is op Youtube. Tijdens een eerste snuffelsessie in het boek viel mij een citaat op van ene Peter Drucker, namelijk “Strategie kan nooit op tegen cultuur”. Op één of andere manier is de voorbije maanden dat zinnetje in mijn hoofd blijven spoken.

De naam Peter F. Drucker was mij onbekend, maar nazicht op wikipedia leerde mij dat hij geboren is in 1909 en gestorven in 2005. Hij is een in Oostenrijk geboren Amerikaan, die samen met heel wat andere Joodse intelligentia in 1933 onder druk van het nazi-regime emigreerde naar Amerika. Hij wordt beschouwd als één van de belangrijkste denkers in het moderne management en is onder andere de uitvinder van het concept “management by objectives”. Maar genoeg over Peter F. Drucker. Ik zou het hier hebben over het citaat “Strategie kan nooit op tegen cultuur”, een intrigerende gedachte, waarvan ik me afvroeg en –vraag of ik het nu al dan niet eens ben met deze stelling.

Toch ook even nagekeken wat een verklarend woordenboek verstaat onder het woord cultuur.

En dan lees ik :

  1. Al die dingen die mensen denken, doen en hebben: gewoonten en gebruiken, godsdienst, normen en waarden, bestaanswijze, muziek en voorwerpen, eetgewoonten en wijze van kleden,…
  2. Gewoonten en (gedrags)regels die bij een groep mensen, een beschaving en/of een cultuur horen. Voorbeelden zijn voedingsgewoonten, wasrituelen, gebedsrituelen en sociale …
  3. Al die dingen die mensen denken, doen en hebben: gewoonten en gebruiken, godsdienst, normen en waarden, bestaanswijze, muziek en voorwerpen, bouwwerken.
  4. Een geheel van aangeleerde gedragskenmerken, waaraan alle leden van een gemeenschap zich openlijk houden.

Bij cultuur gaat het dus over gedrag dat mensen stellen, over gewoonten die bij een bepaalde groep horen. Als de stelling van Peter Drucker klopt dan kunnen we dus nooit tot gedragsverandering komen via een strategie. Dan is het dus wachten tot wijzigingen in gewoonten vanzelf ontstaan. Want dat cultuur verandert, daar zijn we het hopelijk met z’n allen toch over eens.

Dit lijkt me toch een wel heel pessimistische visie. Mij lijkt dat de gewoonten op het vlak van roken in openbare ruimten toch ook veranderd zijn onder invloed van een strategisch beleid vanuit de overheid hieromtrent? Of dat de gewoonte, noem het cultuur, om in de auto een autogordel te dragen, ook beïnvloed is door een strategische interventie? Ik denk dat het voor de overgrote meerderheid van de mensen niet meer zo is dat ze enkel een autogordel dragen omdat het nu eenmaal verplicht is. Of dat mensen niet meer roken in openbare gebouwen omdat het verboden is. Nee, het voelt als een normaliteit.

Aan de ene kant herken ik er ook wel iets van.

Soms krijg ik van mensen te horen dat er in hun organisatie een echte roddelcultuur bestaat. Iedereen is het er over eens dat hij bestaat, iedereen heeft er last van, en toch lijkt dit fenomeen heel moeilijk beïnvloedbaar. Welk zou een gepaste strategie zijn om zo’n cultuur te veranderen? Ook hoor ik soms dat veiligheidsvoorschriften soms zeer moeilijk in te voeren zijn. Bijvoorbeeld het dragen van handschoenen in labo’s, het dragen van helmen op bouwwerven, …

Ondanks alle sensibiliseringscampagnes lijkt het soms moeilijk om het gedrag van mensen in de gewenste richting te veranderen. Soms lijkt het er wel op dat mensen hun gedrag enkel in de gewenste richting veranderen als er eerst een zeer restrictief beleid gevoerd wordt en dat na verloop van lange tijd dit ook tot de gewoontes gaat horen en dus een stuk van de cultuur wordt.

Ik vind het geen fijne gedachte, maar ik ben het in die zin wel eens met de stelling van Peter Drucker: cultuur is soms een heel hardnekkig ding.

 

Johan Bastiaensen is psycholoog en werkt als staflid bij de Interactie-Academie

Referentie

Reinventing Organizations, F. Laloux & K. Wilber, Uitgeverij Nelson Parker, 2014

One thought on “Strategie kan nooit op tegen cultuur

  1. Dag Johan, blijkbaar kan ik het niet laten… Maar ik lees dat citaat anders dan jij. Volgens mij houdt het een waarschuwing in dat men niet zonder meer een strategie kan bepalen zonder rekening te houden met en de strategische wegen af te stemmen op de heersende organisatiecultuur. Iets minder pessimistisch dus…?
    Kijk maar hoe bepaalde rechtse partijen vastlopen nadat ze beloofd hadden om zonder verdere poespas voor ‘Verandering’ te zorgen… ze zitten al even vast in de traditionele politieke cultuur van ons landje. En, hoe kunnen we die cultuur definiëren? 1. Iedereen moet altijd en overal over alles zijn zeg hebben, en 2. Je kunt als beleidsmakers decreteren tot je blauw ziet, altijd blijven er wel achterpoortjes open en gaan de creatieve boekhouders hun gang.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *

Deze website gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe uw reactie gegevens worden verwerkt.